Isakowicz Izaak Mikołaj (1824–1901), arcybiskup-metropolita ormiański. Ur. 6 VI w Łyścu w pow. bohorodczańskim; syn Samuela i Rypsymy ze Słowackich. Pierwotne nazwisko tej drobnomieszczańskiej rodziny Huybab zmienione zostało w drugiej połowie XVIII w. jak u większości Ormian polskich. Gimnazjum ukończył I. w Stanisławowie, studia teologiczne we Lwowie. Dn. 6 VIII 1848 r. został wyświęcony i otrzymał pierwszą parafię w Tyśmienicy. Jako kapelan (1863–5) w Suczawie (Bukowina) wezwał listem otwartym w języku ormiańskim tamtejszych gregorian do unii. W polemice o zniesienie obrządku ormiańskiego wystąpił jako jego obrońca (1861). Jego działalność w tym kierunku zmierzała wyraźnie do powstrzymania widocznego od początku XIX w. zaniku obrządku ormiańskiego w Galicji na skutek polonizacji i latynizacji nielicznych tamtejszych Ormian. Był łącznikiem między cerkwią greckokatolicką a obrządkiem łacińskim. W r. 1865 objął parafię ormiańską w Stanisławowie. Tu założył bursę dla młodzieży męskiej oraz ochronkę dla dziewcząt. Był prezesem miejscowej kasy oszczędności, a od r. 1867 członkiem Rady Miejskiej Stanisławowa. Jednomyślnie przedstawiony jako kandydat na opróżnione arcybiskupstwo został I. konsekrowany 27 VIII 1882 r. i rozwinął aktywną działalność w celu umocnienia obrządku ormiańskiego przez zakładanie parafii, kształcenie kadr duchownych oraz opiekę nad instytucjami charytatywnymi (bursa im. J. Torosiewicza, bank zastawniczy «Mons Pius»). Jako wirylista zasiadał w sejmie galicyjskim i w Izbie Panów. Nie mając jednak żadnych aspiracji politycznych, był raczej obserwatorem walk na terenie samego sejmu, choć usiłował łagodzić starcia konserwatystów z socjalistami i stojałowczykami. Jego wystąpienia reprezentowały tendencję zgody społecznej oraz dążyły w duchu humanitaryzmu do porozumienia narodowego w Galicji wschodniej. I. popierał także kółka rolnicze i Macierz Polską. Znany z krasomówstwa, wydawał pisma treści religijnej z wyraźnym wydźwiękiem społecznego solidaryzmu (kazania, listy pasterskie). W l. 1877–8 wydał wspólnie z ks. T. Dąbrowskim antologię kaznodziejstwa polskiego w 4 tomach. W r. 1898 został doktorem teologii honoris causa UJ. Zmarł we Lwowie 29 IV 1901.

Marmurowe popiersie w katedrze ormiańskiej we Lwowie; – Estreicher; W. Enc. Ilustr.; Podr. Enc. Kośc.; – Bruchnalski W., Rozwój wymowy w Polsce, Enc. Pol. PAU, II 398; Lechicki C., Kościół ormiański w Polsce, Lw. 1928 s. 136–43 (portret); Lwów w okresie samorządu, Lw. 1896; Pelczar J., Zarys dziejów kaznodziejstwa w Polsce, Kr. 1917 s. 384–6; – Korespondencja I-a z W. Polem, „Przedświt” 1901 nr 267 i nn.; Teodorowicz J., Mowa na pogrzebie arcbpa I-a, Lw. 1905; – „Biesiada Liter.” 1901/1; „Bonus Pastor” 1882 nr 10; „Gaz. Kośc.” 1901 nr 18; „Gaz. Narod.” 1901 nr 119 i nn.; „Kłosy” 1882/II; „Opiekun Domowy” 1885; „Przedświt” 1901 nr 99; „Słowo Pol.” 1901 nr 199 i nn.; „Tyg. Ilustr.” 1901/I; „Wiad. Kośc.” 1882 nr 18; – Na podstawie materiałów zebranych przez Cz. Lechickiego opracowała

Red.